Demir eksikliği anemisi, çocuklarda yaygın olarak görülen yeterli miktarda demir olmadığında ortaya çıkan bir kan hastalığıdır. Vücut, kırmızı kan hücreleri yani eritrositler aracılığıyla oksijeni taşır ve bu hücreler hemoglobin adı verilen bir protein içerir. Hemoglobin üretimi için demire ihtiyaç vardır ve demir eksikliği durumunda vücut yeterince hemoglobin üretemez, bu da anemiye yol açmaktadır.
Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi Nedir?
Çocuklarda demir eksikliği anemisi, vücuttaki demir miktarının yetersiz olduğu bir durumdur. Bu durum, kırmızı kan hücrelerinin azalmasına neden olur. Kırmızı kan hücreleri, hemoglobin üretmek için demire ihtiyaç duyar. Yetersiz demir varsa, vücut daha az kırmızı kan hücresi üretir ve bu da anemi hastalığına sebep olur.
Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi Ne Kadar Yaygındır?
Demir eksikliği anemisi, özellikle bebeklik ve çocukluk dönemlerinde sıkça görülen bir sağlık sorunudur. Özellikle dünya genelinde az gelişmiş ülkelerde yaygın olarak karşılaşılan bir durumdur. Bu anemi tipi, genellikle hayatın ilk iki yılında, özellikle 6–24 ay arasında sıkça ortaya çıkar. Ergenlik döneminde ise demir ihtiyacının artması nedeniyle yine görülebilir.
Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisinin Nedenleri
Demir eksikliği anemisine yol açabilecek çeşitli nedenler vardır:
Düşük Demir İçeren Diyetler
Çocuklar, günlük diyetlerinde aldıkları yiyeceklerden demir sağlarlar. Ancak, yiyeceklerde bulunan demirin büyük bir kısmı vücut tarafından emilmez. Sağlıklı annelerin bebeklerinde, hamileliğin son 3 ayında alınan demir bulunur. Ancak anemi veya başka sağlık sorunları olan annelerin bebeklerinde yeterli demir depolanması mümkün olmayabilir.
Büyüme Dönemleri
Vücut büyüme döneminde olduğunda, daha fazla kırmızı kan hücresi üretmek için ekstra demire ihtiyaç duyar.
Gastrointestinal Sistem Sorunları
Bazı mide-bağırsak operasyonları sonrasında demirin emilimi zayıflayabilir. Demir içeren yiyecekler tüketildiğinde, demirin çoğu üst ince bağırsakta emilir. Gastrointestinal sistemde meydana gelen herhangi bir anormallik, demir emilimini etkileyebilir ve dolayısıyla demir eksikliği anemisine yol açabilir.
Kan Kaybı
Kan kaybı, demir seviyelerinin düşmesine yol açabilir. Gastrointestinal kanama, adet kanaması veya yaralanma gibi çeşitli kaynaklardan kaynaklanabilir.
Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisinin Belirtileri
İlk başta, demir eksikliği anemisi olan çocuklarda herhangi bir belirti olmayabilir. Ancak belirtiler ortaya çıktığında şunlar gözlemlenebilir:
- Solgun yüz görünümü
- Halsizlik
- Yorgunluk
- Çabuk yorulma
- Baş dönmesi veya sersemlik hissi
- Çarpıntı
- Gelişimsel gecikmeler ve davranış sorunları
Çocuklarda İştahsızlık ve Demir Eksikliği Anemisi
Çocuklarda iştahsızlık, demir eksikliği anemisinin bir belirtisi olabilir. Özellikle demir eksikliği anemisi, çocuklarda iştahsızlığın başlıca nedenlerinden biridir. Çocuklar hızlı büyüme sürecinde oldukları için demir ve vitamin ihtiyaçları artar. Yanlış veya yetersiz beslenme, bazı hastalıklar veya demir ve vitamin eksiklikleri de iştahsızlığa yol açabilir ve dolayısıyla kansızlığı tetikleyebilir.
Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi Nasıl Anlaşılır?
Demir eksikliğine bağlı kansızlık çocuklar için önemli bir hastalıktır ve belirtilerini tanımak önemlidir. Belirtiler arasında iştahsızlık, halsizlik, çabuk yorulma, toprak veya kağıt yeme isteği sayılabilir. Tedavi edilmezse bu belirtiler artar ve dilde yara, tırnak yapısında bozulma, büyüme ve gelişimde duraklama gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Çocukların Demir İhtiyacı
Çocukların yaşlarına göre farklı miktarlarda demire ihtiyacı vardır. Yaş gruplarına göre alınması gereken demir miktarları:
Yaş Grubu | Alınması Gereken Demir Miktarı |
---|---|
7 – 12 ay | 11 mg |
1 – 3 yaş | 7 mg |
4 – 8 yaş | 10 mg |
9 – 13 yaş | 8 mg |
14 – 18 yaş, kız | 15 mg |
14 – 18 yaş, erkek | 11 mg |
Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi Riski Altında Olanlar
Bebekler, küçük çocuklar, okul öncesi çocuklar ve ergenler demir eksikliği anemisi geliştirme riski altındadır. Demir eksikliği riski en yüksek olan bebekler ve çocuklar:
- Erken doğan veya düşük doğum ağırlığına sahip bebekler
- Bir yaşından önce inek veya keçi sütü içen bebekler
- Altı aylıktan sonra demir içeren tamamlayıcı gıdalar verilmeyen anne sütüyle beslenen bebekler
- Demir ile güçlendirilmemiş mama içen bebekler
- Günde 500 ml’den fazla inek sütü, keçi sütü veya soya sütü içen 1-5 yaş arası çocuklar
- Kronik enfeksiyonlar veya kısıtlı diyetler gibi belirli sağlık sorunları olan çocuklar
- Yeterince demir açısından zengin yiyecekler yemeyen çocuklar
- Fazla kilolu veya obez olan çocuklar
Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi Tanısı
Anemi basit kan testleri ile teşhis edilebilir. Çocuklarda anemi yaygın olduğu için rutin anemi taraması yapılır. Önerilen tarama, 12 aylık olan tüm bebekler için hemoglobin kan testi ile yapılır. Anemi için kan testleri, her yaştaki çocuklarda rutin fizik muayene sırasında da yapılabilir.
Tanı İçin Yapılan Kan Testleri
- Hemoglobin ve Hematokrit: Kandaki hemoglobin ve kırmızı kan hücrelerinin miktarını ölçer.
- Tam Kan Sayımı (CBC): Kırmızı ve beyaz kan hücrelerini, kan pıhtılaşma hücrelerini (trombositler) ve genç kırmızı kan hücrelerini kontrol eder.
- Periferik Yayma: Küçük bir kan örneği mikroskop altında incelenir.
- Demir Çalışmaları: Vücuttaki demir miktarını ölçmek için kan testleri yapılır.
Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi Tedavisi
Demir eksikliği anemisi tedavisi, genellikle en az üç ay boyunca şurup veya hap olarak alınan demir takviyeleri ile yapılır. Demirin vücuda emilmesine yardımcı olmak için:
- Antasitler, süt veya çay ile demir almaktan kaçının.
- Yemekten önce demir alın (mide rahatsızlığına neden olmadıkça).
Şiddetli anemi vakalarında IV hattan demir veya kan transfüzyonu gerekebilir. Diyetteki demir eksikliğinden başka bir neden varsa, tedavi şu yöntemleri içerebilir:
- Ağır adet dönemlerinde kanamayı azaltmak için tedaviler
- Diyetteki inek sütü miktarını azaltmak
- Altta yatan bir hastalığı tedavi etmek (örneğin: çölyak hastalığı)
Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisinin Önlenmesi
Demir eksikliği anemisini önlemek için şu adımlar atılabilir:
- Bebeklerde Demir Takviyesi: Sadece anne sütü ile beslenen veya kısmen anne sütü ile beslenen bebeklere 4.aydan itibaren günlük demir takviyesi verilmelidir.
- Demir Zengin Gıdalar: 1 ila 3 yaş arasındaki bebekler ve küçük çocuklar, demir açısından zengin yiyecekler tüketmelidir. Bunlara demir katkılı tahıllar, kırmızı etler ve demirli sebzelerdir.
- C Vitamini: C vitamini, demirinin emilimini artırır. Çocuğunuza turunçgiller, kavun, çilek, dolmalık biber, domates ve koyu yeşil sebzeler gibi C vitamini yönünden zengin yiyecekler verin.
- Süt Tüketimi: 1 ila 5 yaş arasında, çocuğunuzun günde 2 su bardağından (500 mililitre) fazla süt içmesine izin vermeyin.